Anno 2011 is het duidelijk. Loe de Jong is een akelige man die altijd in de schaduw blijft van zijn geniale, in Auschwitz gestorven tweelingbroer Sally. De Jongs ‘Koninkrijk’ – 29 dikke banden die niemand meer leest – is aanleiding voor de eendimensionale, onvruchtbare tegenstelling Goed-Fout, die in Nederland jarenlang het historisch debat over de Tweede Wereldoorlog beheerst. Als het einde van de reeks in zicht komt gaat De Jong de slotdelen eindeloos uitstrijken, om toch maar vooral zijn pensioen te kunnen halen als rijksambtenaar. Tussen neus en lippen door vernietigt hij de politieke carrière van Willem Aantjes, door te beweren dat de beoogde leider van het CDA bij de SS heeft gezeten. Onterecht, zo blijkt later. Onsympathieke man, en zijn roddelende echtgenote is geen haar beter. Brrrrr. Maar: er is meer.
Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede Wereldoorlog, Dr. L. de Jong. Staatsdrukkerij en -uitgeverij, Den Haag, 1969-1991
Twee weken terug at ik met de schrijver A.H.J. Dautzenberg bij Faja Lobi op de Oude Markt. Het was het weer van alle mensen en we zaten op het terras, lekker onder de luifel. Toen we weer opstonden om te gaan wees ik A.H.J. Dautzenberg op de gedenksteen die daar nog altijd in de muur zit. A.H.J. Dautzenbergs volslagen onverschilligheid verbaasde mij. Deze plek was op 25 januari 1944 het toneel van één van de grootste wapenfeiten van het Nederlandse verzet. Loe de Jong wijdt er in deel 7 (tweede helft) maar liefst 9 bladzijden aan.
De Tilburgse zegeltjeskraak
Ongeveer 350.000 mensen zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog ondergedoken. Om dit bonte gezelschap te voeden heeft het verzet allerlei officiële papieren nodig, zoals persoonsbewijzen, distributiekaarten en -bonnen. Die documenten worden buitgemaakt tijdens veelvuldige overvallen op distributiekantoren en gemeentehuizen. In de film Pastorale 1943 gebeurt dit op nogal dilettante wijze. Pieter Lutz wordt direct herkend. De plaksnor van Leen Jongewaard laat los. Coen Flink is zo ijdel dat hij niet eens de moeite neemt om zich te vermommen. De meest geslaagde kraak (says Dr. L. de Jong) vindt plaats in Tilburg.
In de loop van de oorlog probeert de bezetter de voedseldistributie steeds fraudebestendiger te maken. Zo zijn vanaf 1 januari 1944, naast de al genoemde documenten, speciale controlezegels verplicht. Dit zijn ‘Rauterzegels’, genoemd naar Generalkommissar für das Sicherheitswesen en Höhere SS-und Polizeiführer Hanns Albin Rauter. De verstrekking is strikt persoonlijk op basis van het persoonsbewijs. Dat maakt het voor onderduikers (en hun helpers) onmogelijk om zonder het nemen van enorme risico’s aan de zegels te komen. De invoering van de Rauterzegels zadelt de onderduikhulp op met een groot probleem.
Goede ambtenaren
In een kluis op de Tilburgse gemeentesecretarie liggen eind december 1943 105.000 Rauterzegeltjes. (Dit bureau is dan gevestigd op de Oude Markt 9, vroeger Saté Kid, nu Faja Lobi.) Ambtenaar Jan Poort komt hier toevallig achter. Hij geeft het nieuwtje door aan verzetsman Johannes van Zanten uit Soest. Aanvankelijk is het plan om de sleutel van de kluis na te maken. Dit mislukt. Er wordt een alternatief scenario bedacht.
Dinsdag 25 januari 1944. De Chef Bevolking – in bezit van de kluissleutel – wordt in zijn lunchpauze naar een huis in de Nieuwlandstraat gelokt. Hij moet daar zogenaamd in opdracht van de pastoor een dringende zaak oplossen. Op dit adres zal hem met geweld de sleutel afhandig worden gemaakt door Van Zanten c.s. Er doet zich echter weer een probleem voor. De sleutel is die dag in handen van iemand anders… ‘Hoe vaak zijn in de bezettingstijd illegale operaties uitgevoerd waarbij op een vitaal moment een vitaal onderdeel mislukte of juist anders bleek te liggen dan in het gehele plan voorzien was! Zo ook hier.’ (blz. 694) De Chef Burgerlijke Stand (die heeft de sleutel wél) wordt telefonisch naar de Nieuwlandstraat geroepen. Terug op de secretarie helpt ambtenaar Huib Simons bij het openen van de kluis en het weghalen van de 105.000 Rauterzegels. Daarnaast worden nog 700 blanco persoonsbewijzen buitgemaakt.
Rond 13:00 uur worden de Chefs Bevolking en Burgerlijke Stand weer vrijgelaten. Als zij terugkeren op het gemeentehuis, is de Sicherheitspolizei al bezig met een onderzoek. De Chef Bevolking ziet dat de jas van ambtenaar Simons aan de kapstok hangt, maar dat Simons zelf is verdwenen. Hij vindt in een jaszak een vervalst persoonsbewijs. De chef zwijgt hierover tegen de Duitse agenten. Ondertussen is de buit overgebracht naar Utrecht. Huib Simons is voor alle zekerheid ondergedoken. Jan Poort, de andere betrokken ambtenaar, heeft voor de hele dag een alibi. Het Duitse onderzoek loopt al snel dood. Geen verdachten, geen arrestaties, geen doden of gewonden. De Duitsers zijn zo sportief om ook de gebruikelijke represaillemaatregelen achterwege te laten. Een zo vlotte kraak dat er helemaal niks verfilmbaars aan is.
Het slot is volgens De Jong ‘naar het ons voorkomt, niet van humor ontbloot’. Van Zanten laat een deel van de zegels ook weer terugbezorgen. 6000 zijn er namelijk al gestempeld met de code 249, het nummer van de Tilburgse distributiekring. Dat maakt deze zegels ongeschikt voor landelijk gebruik.
www.kitoge.nl
Geef een reactie